De Nederlandse Nobelprijswinnaar economie Jan Tinbergen toonde het al aan: de beloning van topmanagers staat in geen relatie tot hun productiviteit. Tegen hun zelfverrijking is wel degelijk iets te doen: ontmantel de conglomeraten, saneer de toplaag.

Al sinds de jaren zestig wordt het inkomen van managers onderzocht. In 1977 werd al geconstateerd dat het ''onzin'' is de hoge inkomens van topleiders te willen zien als de prijs die de markt wel moet betalen; nee, het gaat vooral om het naar zich toe halen van inkomen vanwege een positie van macht in de bestuurlijke hiërarchieën van grote ondernemingen.

De Nederlandse Nobelprijswinnaar Jan Tinbergen (1903-1994) heeft dit getest. Voor een aantal westerse landen berekende hij de bijdrage van diverse beroepsgroepen aan het nationaal inkomen. Voor lager geplaatste werkers bleek dit positief te zijn, maar voor het management was het nihil, in vakjargon: niet significant van nul te onderscheiden.

Daarmee is de claim van topmanagers weerlegd, dat hun inkomen hun toekomt vanwege de markt. Er is immers geen relatie met hun productiviteit. Het is wel degelijk zo dat zij zich hun topsalarissen toeëigenen op basis van hun machtspositie.
Marktconform inkomen betekent inkomen gerelateerd aan productiviteit. Dit is ook een geaccepteerd beginsel bij het bepalen van de loonruimte voor lager personeel. Het valt niet in te zien waarom dit niet ook zou gelden voor topmanagers, die immers ook werknemers zijn.
Hiermee ligt dan ook de bal bij de topmanagers. Laten ze maar aantonen dat hun productiviteit hun topsalaris rechtvaardigt. Ze zullen het niet kunnen.
Men wijst erop dat de salarissen ook elders worden getoucheerd. Inderdaad, het is elders ook niet best; het onderzoek van Tinbergen was dan ook internationaal.

Ook alle andere smoezen om de eigen bevoorrechte positie te rechtvaardigen - weglekken van talent, enzovoorts - zijn allang onderzocht en naar het rijk der fabelen verwezen. Trouwens, welk talent: de toplui bij Ahold, Shell et cetera die frauderen om er zelf beter van te worden?

De maatschappelijke schade van zulk gedrag en de demotiverende werking op lager personeel, moeten niet worden onderschat.

De code opgesteld door de voormalig Unilever-topman Tabaksblat is natuurlijk een wassen neus. Zelfregulering en zelfreiniging door een belangengroep zijn altijd dubieus.

Naast het leggen van de bewijslast voor hun productiviteit bij de topmanagers, stelt Tinbergen een reeks van maatregelen voor om het managersinkomen aan te pakken.

Een daarvan is de ontmanteling van conglomeraten en de bijbehorende toplaag; in kleinere eenheden wordt met meer productiviteit gewerkt en met meer arbeidsvreugde.

Uiteindelijk stond Tinbergen een inkomensverdeling voor ogen gebaseerd op de twee beginselen van productiviteit en rechtvaardigheid, binnen een land en tussen landen. Er is zeker nog een lange weg te gaan, maar met het aanpakken van zelfverrijking door topmanagers kan worden begonnen.